اسد، دب اکبر و آسمان بهار
آسمان ابتدای پاییز با تعدادی ستارگان و صورفلکی درخشان تزیین شده است. و بوسیله ی دب اکبر می توان این صورفلکی را یافت. دب اکبر در بهار به بالاترین حالت خود می رسد، بنابراین پیشنهاد می کنم که برای دیدن صور فلکی بهاری روی یک صندلی راحتی یا یک گلیم دراز بکشید تا دچار گردن درد نشوید!
کاستور و پولوکس، دو ستاره ی پرنور صورت فلکی جوزا مرز بین صورفلکی زمستانی و بهاری هستند. بوسیله ی دب اکبر می توان این دو ستاره را یافت. (تصویر 1) پولوکس حدود 35 و کاستور 45 سال نوری از ما فاصله دارند. کاستور در واقع یک مجموعه ی 6 تایی است که با چشم غیر مسلح به صورت یک ستاره ی منفرد دیده می شود.
صورت فلکی اصلی بهار، صورت فلکی اسد است. پرنور ترین ستاره ی اسد، قلب الاسد، به راحتی توسط دب اکبر قابل یافتن است.(تصویر 2) اگر تصور کنیم که دب اکبر به سمت ستاره ی قطبی رو کرده است، آنگاه اسد در پشت سرش قرار می گیرد. قلب الاسد ستاره ای با نورانیت 160 برابر خورشید، حدود 85 سال نوری از ما فاصله دارد.
اسد برعکس بسیاری از صورفلکی که به نام خود شباهتی ندارند، واقعاً به یک شیر نشسته شباهت دارد. بین قلب الاسد و پولوکس یک لکه ی مه آلود جالب قرارگرفته است که به نام خوشه ی کندوی عسل شهرت دارد. البته اگر با یک دوربین دوچشمی به آن بنگرید ماهیت خوشه اش را کشف خواهید کرد. مجموعه ای از چندین ستاره به فاصله ی 500 سال نوری از ما. خوشه ی کندوی عسل از زیباترین نماهای آسمان شب است که با یک دوربین دوچشمی می توان دید.(تصویر3) این خوشه درون صورت فلکی کم نور سرطان (خرچنگ) قرار گرفته است. البته سرطان صورت فلکی مشهوری است، چرا که همانند اسد از صور فلکی دوازده گانه ی دایره البروج است. این صور فلکی در واقع در مسیر حرکت ظاهری خورشید، ماه و سیارات قرار دارند. بطوریکه سیارات منظومه ی شمسی هیچ گاه خارج از این صور فلکی دیده نمی شوند.
با تو جه به تصویر2 اگر کمانی که از دب اکبر آغاز می شود و به سماک رامح می رسد را ادامه بدهیم به ستاره ی نورانی سماک اعزل می رسیم. این دو ستاره، فرمانروای آسمان بهاری هستند.
ستاره ی سماک رامح از تهران و بقیه ی شهرها و روستاهای کشورمان قابل رؤیت است. این ستاره ی نارنجی رنگ، در واقع به داغی خورشید نیست. (رنگ ستاره ها به ترتیب گرم به سرد: آبی، سفید، زرد، نارنجی، قرمز) به هرحال، سماک رامح سردی خود را با حجم بزرگتری که دارد، جبران می کند! قطرش 23 برابر خورشید و 115 برابر پرنورتر است. سماک رامح با فاصله ی 36 سال نوری از زمین، نزدیکترین ستاره ی غول پیکر به ماست.
سماک رامح و ستارگان بالاتر از او، صورت فلکی عوا (چوپان) را تشکیل می دهند. این صورت فلکی هم هیچ شباهتی به نام خود ندارد و بیشتر شبیه یک بادبادک است تا یک چوپان!
سماک اعزل، ستاره ی اصلی صورت فلکی سنبله، یک ستاره ی داغ آبی رنگ است با فاصله ی 220 سال نوری از زمین که 1300 برابر خورشید ما درخشندگی دارد! بنظر می رسد هر ستاره ای که در این سفر آسمانی به شما معرفی می کنم، پر نورتر از خورشید است. از 100 ستاره ی پرنور آسمان هیچ کدام از خورشید کم نورتر نیست. در حالی که هنوز هزاران ستاره ی کم نورتر در آسمان وجود دارند. در واقع، تعداد ستارگان پرنورتر از خورشید 20 به 1 است. ولی علت اینکه بسیاری از آنها برای رصدگران آسمان ناشناحته است، فاصله ی زیادی است که باعث می شود با چشم غیر مسلح قابل رؤیت نباشند.